Nasreddin Məhəmməd Tusi1 (1201-1274) orta əsrlər Azərbaycan elm və fəlsəfə
tarixində astronomiya, riyaziyyat, top, manto, psixologiya, fəlsəfə, ədəbiyyat, coğrafiya, ilahiyyat və
gözəl sənətlər kimi müxtəlif sahələrdə 70 ?? dən çox əsər vermiş ansiklopedistlerin bir bilgin olaraq
şöhrət tapmışdır. Sayõsõz əsərləri arasõnda ona böyük şöhrət kazandõran əsəri Əxlaq-õ
Nasõri ?? dir. Tusi ?? nin, bu əsərində hikmət ?? ?? Elm ?? və ?? təcrübə ?? yə gətirdiyi tanõmlar, elmi
açõdan bakõldõğõnda bu gün belə əhəmiyyətini itirməmişdir. Hikmət, elm və təcrübəyə gətirilən
tanõmlarda insan maneviyatõnõn mükəmməlləşməsi, insanlõğõn inkişafı və zənginləşməsi
təməl şərt olaraq qəbul edildiyindən bu tanõmlar xüsusi bir əhəmiyyət kazanmõştõr. Tusi, hər nəzəriyyə və
praktikası deyil, yalnõzca irəliləməyə, inkişafa həm maddi həm mənəvi açõdan yüksəlməyə
səbəb olan hikmət, elm və təcrübəni qəbul edər.
Tusi, fərddən başlayaraq ailə, kənd və şəhər toplumlarõnõn təməl xarakteristikalarını
ortaya qoyar, inkişaf və tərəqqiyə fərdi yetkinləşmə və sosial-iqtisadi faktorlarla
açõklamaya çalõşõr. Onun fikirləri iş bölümü və dayanõşmanõn təməl alõndõğõ sistemci bir
2
yaklaşõma dayanõr. Tusi bu çərçivədə, cəmiyyət fərdlərinin problemləriylə maraqlanaraq
hayatlarõnõ tənzimləməni məqsəd qoyan elmə ?? İÇTİMAİYAT hikməti ?? (Cəmiyyət elmi) deyər və bu
elmi son dərəcə əhəmiyyət verər, onu hər kəsin öyrənməsi lazım olduğunu vurğulayır.
Tusi ?? nin fərdi inkişaf və erdemlilik, cəmiyyətin sosial-iqtisadi, siyasi və mədəni
yapõsõyla əlaqədar fikirlərinin bir çoxu günümüz toplumlarõ üçün də etibarlı ola biləcək bir məzmun
və ifadə gücünə malikdir. Bu düşüncə zənginliyi ilə onun Türk dünyasõnda əhəmiyyətli izlər
bõrakmõş bir elm qabaqcılı olaraq ələ alõnmasõ lazım olduğu qənaətindəyik.
tarixində astronomiya, riyaziyyat, top, manto, psixologiya, fəlsəfə, ədəbiyyat, coğrafiya, ilahiyyat və
gözəl sənətlər kimi müxtəlif sahələrdə 70 ?? dən çox əsər vermiş ansiklopedistlerin bir bilgin olaraq
şöhrət tapmışdır. Sayõsõz əsərləri arasõnda ona böyük şöhrət kazandõran əsəri Əxlaq-õ
Nasõri ?? dir. Tusi ?? nin, bu əsərində hikmət ?? ?? Elm ?? və ?? təcrübə ?? yə gətirdiyi tanõmlar, elmiaçõdan bakõldõğõnda bu gün belə əhəmiyyətini itirməmişdir. Hikmət, elm və təcrübəyə gətirilən
tanõmlarda insan maneviyatõnõn mükəmməlləşməsi, insanlõğõn inkişafı və zənginləşməsi
təməl şərt olaraq qəbul edildiyindən bu tanõmlar xüsusi bir əhəmiyyət kazanmõştõr. Tusi, hər nəzəriyyə və
praktikası deyil, yalnõzca irəliləməyə, inkişafa həm maddi həm mənəvi açõdan yüksəlməyə
səbəb olan hikmət, elm və təcrübəni qəbul edər.
Tusi, fərddən başlayaraq ailə, kənd və şəhər toplumlarõnõn təməl xarakteristikalarınıortaya qoyar, inkişaf və tərəqqiyə fərdi yetkinləşmə və sosial-iqtisadi faktorlarla
açõklamaya çalõşõr. Onun fikirləri iş bölümü və dayanõşmanõn təməl alõndõğõ sistemci bir2
yaklaşõma dayanõr. Tusi bu çərçivədə, cəmiyyət fərdlərinin problemləriylə maraqlanaraq
hayatlarõnõ tənzimləməni məqsəd qoyan elmə ?? İÇTİMAİYAT hikməti ?? (Cəmiyyət elmi) deyər və bu
elmi son dərəcə əhəmiyyət verər, onu hər kəsin öyrənməsi lazım olduğunu vurğulayır.
Tusi ?? nin fərdi inkişaf və erdemlilik, cəmiyyətin sosial-iqtisadi, siyasi və mədəni
yapõsõyla əlaqədar fikirlərinin bir çoxu günümüz toplumlarõ üçün də etibarlı ola biləcək bir məzmun
və ifadə gücünə malikdir. Bu düşüncə zənginliyi ilə onun Türk dünyasõnda əhəmiyyətli izlər
bõrakmõş bir elm qabaqcılı olaraq ələ alõnmasõ lazım olduğu qənaətindəyik.
Yorumlar
Yorum Gönder