Baykonur Kosmos hərbi bazası

Baykonur Kosmos hərbi bazası (Qazaxca: Байқоңыр ғарыш айлағы, Bayqoñır ğarış aylağı; Rus: Космодром Байконур, Kosmodrom Baykonur), Tyuratam olaraq da adlandırılır.



Qazaxıstanın Baykonur qəsəbəsinin 320 km qədər cənub-şərqində, Seyhun (Sırdərya) çayının kıvrımındaki bozkırda qurulmuş olan baza, dünyanın ən köhnə və ən böyük kosmos atma üssüdür. Sovet rəhbərliyi əsasa təhlükəsizlik səbəbiylə yanıldıcı olaraq 320 km uzaqdakı Baykonur'un adını vermişdir.



Baykonur Kosmos hərbi bazası, Baykonur Kosmos hərbi bazası Saytın 31 kimi bir çox atma enişi, 5 ədəd nəzarət qülləsi, 9 ədəd nəzarət mərkəzi və 1.500 km uzunluqda bir raket sınaq sahəsini saxlayar. 2 iyun 1955-ci ildə xidmətə girən əsası genişliyi şimaldan cənuba 80 km, şərqdən qərbə 130 km qədərdir. Əsgərlərin işlədildiyi istehsal işləri təxminən iki yarım ildə tamamlanmışdır.

Üs yaxınlarına işçilərin və onların ailələrinin qalmaları üçün Tyuratam şəhəri (o zamanki adı ilə Leninsk) şəhəri qurulmuşdur. Bütün Sovet insanlı kosmos vasitələri, ay və planet sondalar bu üstən fırlatılmıştır.


Baykonur hərbi bazası loqosu
Kosmos işləri tarixinin bir çox əhəmiyyətli uçuşu Baykonur kosmos Əsasından edilmişdir: ilk insan istehsalı peyk Sputnik 1-in atılması (4 oktyabr 1957), ilk insanlı orbit uçuşunu həyata keçirən Yuri Qaqarinin vasitəsi Vostok 3KA-2 ya da bilinən adıyla Vostok 1-in atılması (12 Aprel 1961), kosmosa çıxan ilk qadın Valentina Tereşkova'yı daşıyan kosmos vasitəsinin (Vostok 6) atılması (1963).

Sovetlər Birliyinin dağılmasından sonra Qazaxıstan Сumhuriyeti sərhədləri içində qalan Baykonur Kosmos hərbi bazası, Rusiya Federasiyası tərəfindən illik 115 milyon dollar icarə ilə 2050-ci ilə qədər kirayəyə götürülmüşdür.

Baykonur'dan, istehsalından günümüzə qədər təxminən 1100 qədər atma edilmişdir. 1980-1990 illəri arasında Mir kosmos proqramını dəstəkləyən baza, Columbia fəlakətindən sonra Amerika Birləşmiş Ştatlarının kosmos proqramına ara verməsi ilə Beynəlxalq Kosmos İstasyonu tək dəstəkləyici əsası halına gəlmişdir